İşte Efsane Satranç Okulunun Sırları

Türk Bayan Milli Takımı Antrenörü Mikhalchishin Rus Satranç Okulu'nu Anlatıyor

Dünyanın en popüler satranç sitesi ChessBase, bugün yeni bir ürününün tanıtımını yayınladı. Mayıs ayından itibaren Bayan Milli Takımımız ile çalışmaya başlayan ve çok daha uzun bir süredir Türkiye'de antrenörlük seminerleri veren Büyükusta Adrian Mikhalchishin, dünyanın en iyi antrenörlerinden ve sekondantlarından, Eski Sovyet Satranç Okulu'yla İlgili Birikimiyle tanınan ve kişiliği, çalışma disipliniyle de örnek olan Mikhalchishin "Şampiyonların Gizli Silahları" (orijinal adı "The Secret Weapons of the Champions") adlı ChessBase'in hazırladığı DVD'de hem oyunortası ve konumsal oyunun inceliklerine yönelik sırları anlatıyor hem de az bilinen eski dünya şampiyonu Mikhail Botvinnik'in efsanevi Satranç Okulu'nun sırlarını paylaşıyor. Haberin devamında ChessBase'de yayınlanan haberin Türkçe çevirisini okuyabilirsiniz.

ChessBase'de yayınlanan haberi okumak için tıklayınız.

Büyükusta Mikhalchishin ile daha önce yapılan röportajı okumak için tıklayınız.

2007 Cumhurbaşkanlığı Kupası'nın ardından turnuvaya ilişkin görüşlerini ve Türkiye'deki göreviyle ilgili hedeflerini okumak için tıklayınız.

Botvinnik Satranç Okulu Yeniden İş Başında

"Şampiyonların Gizli Silahları", Adrian Mikhalchishin, Michael Jeffreys'in İncelemesi

Açıkçası, DVD'yi ChessBase'den ilk elime ulaştığında, "Şampiyonların Gizli Silahları" adlı DVD'yi bilgisayara yüklediğimde hemen hevesim kaçtı. Ağır Rus (belki Ukrayna) aksanıyla İngilizce konuşan, hedefe kilitlenmiş tavırlarıyla bu Mikhalchishin de kimdi? Benim sevgili, gamsız ve eğlenceli Daniel King'im neredeydi? [ChessBase'in yorumcularından ve Mega Database'lerde analizlerinden yararlanabileceğiniz büyükusta Daniel King-Çevirenin Notu] Ben eğlenmek istiyordum ve bu aşırı ciddi adam bana hiç uygun değildi.

Videoyu kapattım ve hatta unuttum. Sonra, komik bir şey oldu. Birkaç gün sonra bilgisayarın başına yeniden geçtim ve girişi yeniden izlemeye karar verdim. Her neden olduysa, Mikhalchishin'in sunumu bana tamamen farklı göründü ve bir anda neler olup bittiğini anladım. GM Mikhalchishin eski Sovyetler Birliği'nde büyümüştü, orada Amerika'dakinin aksine satranç çok ciddiye alınıyordu.

Biz Batı'da her şeyi kolay tüketilebilmesi için "şeker kaplı" istiyoruz. Mikhalchishin ise "eski okuldan", Botvinnik Okulu'nda yetişmişti ve satranç tahtasındaki bütün sorunlar sistematik antrenman ve yoğun bir çalışma ile çözülüyordu. O anda anladım ki Sovyetler Birliği'nin dışında az görülen bir şeye göz atma ihtiyacı hissediyorum, Karpov, Ivanchuk, Zsuzsa Polgar, Alexander Beliavsky ve daha birçok isimle çalışmış birisiydi, yeniden dikkatimi topladım ve tamamen farklı bir seviyede saygı ve bağlılıkla izlemeye başladım. Ne kadar büyük fark vardı!

Mikhalchishin öncelikle işe daha kuvvetli bir oyuncu haline gelmenin iki yolu olduğunu söyleyerek başlıyordu: 1) Kendi oyunlarınızı inceleyip bunlardan kurtulmak, 2)"Klasikleri" çalışmak; ama çok özel bir yolla. Amacın oyunun farklı yönlerinin, tipik planların, tipik yapıların, zayıflıklardan nasıl faydalanılacağının, gerektiğinde nasıl doğru savunma yapılacağının, materyal dengesizliğinden nasıl faydalanılacağının vs. öğrenilmesi olduğunu söylüyordu.

Büyük Mikhail Botvinnik'in 1975'te bir grup genç oyuncu ile çalıştığı dönemden bir hikaye anlatıyor. Eski dünya şampiyonu oyunlarına bakarken, bir hata gördüğü zaman hatayı hemen gösterip, "Siz gençler bu tip konumlarda ne yapılması gerektiğini bilmiyorsunuz...Tipiktir. Bu durumda klasik oyunları incelemelisiniz, örneğin Bonderavsky'e karşı 1941 Sovyet Şampiyonası'nda oynadığım oyuna bakmalısınız, böylece bu tip konumlarda ne yapılması gerektiğine ilişkin her şeyi öğreneceksiniz."

Mikhalchishin, klasik dönemin en iyi oyuncularının oyunun sadece belli yönlerinde rakiplerinden biraz daha iyi olduğunu söyleyerek sözlerine devam ediyor ve onların oyunlarını inceleyerek çok şey öğrenebileceğimizi söylüyor. Örneğin,  Botvinnik'in alan üstünlüğünü, taşların kanat hücumunun da yardımıyla merkezîleştirilmesi ve ters renkli fillerde nasıl kazanılması gerektiği konularında inanılmaz olduğunu söylüyor.

Petrosian, kalite fedalarının ve rakibin zayıf karelerinden (Beyaz kare stratejisi yani rakibin kampındaki beyaz karelerden faydalanma ve bunu yaparken beyaz karelerde bulunan taşlarımızdan yararlanma. Mikhalchishin'in dediği gibi bu yöntemi tanımlamak kolay; ancak uygulamak oldukça zordur-Çevirenin Notu) yararlanma konusunda ustaydı.

Ve Tal de sezgisel hücumların ve materyal dengesizliklerinden faydalanmanın ustasıydı. Ayrıca nesnel olarak materyal  dengesizliğinin yaratıldığı konumda (örneğin kale ve piyon için iki hafif taş verilmesi) konum ve materyal kabaca eşittir; ancak bazılarının bu tip durumları daha rahat oynadığına işaret ediyor.

Örnek vermek gerekirse, tahtada Tal-Savon 40.SSCB Şampiyonası Bakü 1972 partisine bakıyor ve şu hamlelerinden sonra oyunu açıklamaya başlıyor:

1.c4 e6 2.Ac3 d5 3.d4 Af6 4.cxd5 exd5 5.Fg5 Fe7 6.e3 0–0 7.Fd3 Abd7 8.Af3 Ke8 9.0–0 Af8 10.Vc2 Fe6 11.Ae5 A6d7 12.Ff4 Ae5 13.Fe5 c6 14.Aa4 f6 15.Fg3 Ff7 16.b4 Fd6 17.Kab1 Fg3 18.hg3 a6 19.Ac5 Ke7 20.a4 Kc7 21.Kfc1 Ve7 22.Kb3 g6 23.Kc3 Kac8 (Diyagram)

Beyaz burada vezir kanadı piyonlarıyla bir azınlık hücumu yapmış gibi görünse de, Tal bu planın kendisine yeterli üstünlük vermediğini hissediyor ve konumun dengesini şu taktik vuruşa dramatik bir şekilde değiştirmeye karar veriyor.

24.Ab7!

Sanıyorum bu hamle Tal'in böyle güçlü bir atı feda etmeyeceğini düşündüğünden Savon için büyük bir şok oldu.

24...Kb7 25.Fa6 hamlelerinden sonra aşağıdaki konuma ulaştık.

ve oyun şu hamlelerle devam etti:

25...Ka8 26.Fb7 Vb7 27.Vb3 Ka6 28.b5 cb5 29.Kc7 Vb6 30.ab5 Ka5 31.K1c6 Vb5 32.Vb5 Kb5

33.Kf6

hamlelerinden sonra aşağıdaki konuma ulaşıldı:

Kesinlikle,Tal tahtada bu konumun oluşacağını hayal etmişti 24.Ab7 tarzında bir hamleyi oynarken. İki aktif kalesiyle siyahın iki hafif taşının baş edemeyeceğini biliyordu. Oyun şu hamlelerden sonra bitti:

33...Fe8 34.Kc8 Şg7 35.Kf3 Kb1 36.Şh2 Ad7 37.Ke8 Ad6 38.Ke7 1-0

Siyahın taşı düşeceğinden Savon burada terk etti.

Mikhalchishin sadece oyunu göstermekle yetinmeyip bazı ara varyantları da gösteriyor. Tal'in neden bir varyantı değil de ötekini seçtiğini anlatıyor.

Sonuç

Her şeyi hesaba katarsak Mikhalchishin sizi 15 oyunortası konumuna götürüyor, bunların 4'ü Botvinnik'ten, 2'si Makagonov'dan [Karpov'un ilk hocalarından - Ç.N.], 5 tane Tal'den, 4 tane de Petrosian'dan. DVD tamamen "eski satranç okulu"na ait ve Sovyetler Birliği'ndeki büyük oyuncuların "klasik" oyunlarından ve anahtar konumlardan nasıl faydalandıkları ve bunları nasıl hafızalarına kazıdıklarını anlatıyor.

İncelemenin başında belirttiğim gibi, eğer eğlenceli yorumlar ve karizmatik bir sunucu ile iyi vakit geçirmek istiyorsanız, bu DVD size göre DEĞİL. Bununla birlikte, benim gibi her zaman şu "Rus Satranç Okulu'nun" ve onların "gizli antrenman teknikleri"nin tam olarak ne olduğunu hep merak ediyorsanız, DVD tam size göre; çünkü Mikhalchishin ciddi ve doğrudan konuya giren bir tarzla size tam olarak ne yaptıklarını anlatıyor.

Rusya ve özellikle de Botvinnik Satranç Okulu'nın onlarca yıl boyunca nasıl sayısız şampiyon çıkardığını düşününce de onların antrenman yöntemlerinin başarılı olduğunu söyleyebiliriz. 1-10 arasında bir ölçekte, GM Adrian Mikhalchishin'in "Şampiyonların Gizli Silahları" (The Secret Weapons of the Champions" DVD'si 9 alır.

Çeviri: Özgür Akman