FIDE TURNUVA KURALLARI

1986 Genel Kurulunda Onaylandı. 

1989, 1992, 1993, 1994 ve 1998 Genel Kurullarında Düzeltmeler Yapıldı. 

Yarışma FIDE Satranç Kuralları’na göre oynanacaktır. FIDE Turnuva Kuralları, FIDE Satranç kuralları ile beraber, arada herhangi bir çelişki olmaksızın kullanılacaktır. Bu kurallar tüm FIDE yarışmalarına uygulanabilir durumdadır.

Mümkünse, tüm FIDE Rating (ELO) hesaplarına dahil turnuvalarda da kullanılması tavsiye edilir. Organizatörler, yarışmacılar ve hakemlerin bu kuralları yarışma başlamadan önce öğrenmiş olmaları beklenir.

I. DAVET ve KAYIT

1. FIDE tarafından belirlendikten sonra, yarışmanın organizatörü (idarecisi) muhatap ulusal federasyonlar kanalıyla yarışmaya katılmaya hak kazanmış bütün katılımcılara davetiye gönderir. Dünya çapındaki organizasyonlar için davetiye mektubu önce FIDE Başkanı tarafından onaylanır, kıta çapındaki faaliyetler içinse onay FIDE Başkan Vekili tarafından yapılır.

2. Davetiye mümkün olduğunca eksiksiz olmalı, şartları açıkça ifade etmeli ve oyuncuların yararına olabilecek bütün detayları içermelidir.

Davetiyede aşağıdakiler olmalıdır:

a. Turnuvanın yeri ve zamanı,

b. Oyuncuların kalacağı otel (e-posta, tel ve faks numaraları da verilmeli)

c. Turnuvanın takvimi: varış, açılış töreni, kura çekimi, oyunlar, kapanış töreni ve gönüş gün, saat ve yerleri.

d. Oyun süreleri ve turnuvada kullanılacak saat türü.

e. Mali işler: ulaşım masrafları; barınma, barınma ve beslenmenin sağlanacağı süre veya böyle bir barınmanın refakatçileri de kapsayacak maliyeti; yemek saatleri; ayakbastı parası, cep harçlığı, giriş ücreti ve detaylı açıklamasıyla ödüller, özel ödüller, puan başı ödül, ödenecek paraların birimi ve kuru; vergi yükümlülüğü; vize ve alınışı.

f. Düzenlenecek Berger turnuvanın niyetlenen kategorisi, katılımcı sayısı, davet edilen oyuncuların ve hakemin adları.

g. Oyuncunun davete kesin cevabını vereceği son tarih ve oyuncunun geliş zamanını nereye bildireceği.

3. Teknik olarak mümkünse, FIDE faaliyetleri için davetiyeler en az dört ay önceden gönderilmelidir.

4. FIDE yarışmasının düzenlenmesinden sorumlu olan ulusal federasyon turnuvanın teknik organizasyonunu bir idareciye verebilir. Ulusal federasyon bir Düzenleme (Organizasyon – Tertip) Komitesi kurar ve üyelerden biri Turnuva Direktörü olarak görev yapar. Düzenleme Komitesi bütün mali, teknik ve idari sorunlar, gerekli şartların, araçların, barınma ile basın ve halkla ilişkilerin selametinden sorumlu olacaktır.

5. Organizatör, FIDE faaliyetindeki görevliler, oyuncular, sekondantlar ve hakemler için tedavi ve ilaç teminini garanti edecek ve onları kazalara karşı sigortalayacak, ameliyat, akut hastalık gibi hallerde ilaçlar da dahil tıbbi tedavi sağlayacaktır. Kronik hastalıklar kapsam dışındadır. Düzenleme Komitesi turnuvaya resmi bir doktor atayacaktır.

6. Oyuncu turnuva davetini süresi içinde kabul etmişse, gönderilen davet geri çekilmemelidir. Eğer turnuva iptal edilmiş veya ertelenmişse organizatörler telafi yoluna gideceklerdir.

7. Oyuncu daveti kabul etmişse, hastalık veya güçsüzlük gibi zorunlu haller dışında oynamalıdır. Başka bir daveti kabul etmek, geçerli bir mazeret değildir.

II. KURA ÇEKİMİ

1. Kura çekimi oyunculara, ziyaretçilere ve medyaya açık olacaktır.

2. Kura çekimi birinci turun başlangıcından en az 12 saat (bir gece) önce yapılacaktır. Bütün katılımcılar kura merasimine katılmalıdırlar. Kura çekimine zamanında gelememiş olan bir oyuncu başhakemin kararıyla dahil edilebilir.

3. Eğer bir oyuncu kura çekiminden sonra, fakat birinci turdan önce turnuvadan çekilir veya çıkartılırsa, aşağıdaki iki durum haricinde kura çekimi tekrarlanır.

- çift sayıda oyuncu varken son numaradaki oyuncu çıkarsa,

- çıkan oyuncunun yerine yedek konursa.

3.1. Eğer eşlendirmeler herhangi bir nedenle sınırlandırılmışsa (örneğin, aynı federasyondan olan oyuncuların mümkünse son üç tur karşılaşmaması gibi), bu durum oyunculara hemen bildirilir.

3.2. Sınırlandırılmış kura çekimi C07’de izah edilen Varma tabloları kullanılarak yapılabilir.

III. OYUN

1. Bütün oyunlar organizasyon tarafından belirlenen saatlerde turnuva salonunda oynanmalıdır.

2. Mekanik saatler ilk zaman kontrolünde saat 6. 00’ı gösterecek şekilde ayarlanacaktır.

3. Oyunların başlamasını ve ajurne zamanını hakem ilan edecektir.

IV. TAKIM KAPTANI

1. Takım kaptanının görevi esas olarak idaridir. Yarışmanın özel kurallarına bağlı olarak, takım kaptanının belirtilen bir saatte o turda oynayacak oyuncuların yazılı bir listesini vermesi, tur sonunda maç sonucunu hakeme bildirmesi veya imza vermesi gerekebilir.

2. Yarışmanın tüzüğü aksini belirtmemişse, kaptanın oyuncularına berabere yapması, beraberlik tekilifini kabul etmesi veya oyunu terk etmesi yolunda tavsiyede bulunma yetkisi vardır. Kaptan kendisini sadece kısa bilgi verecek şekilde sınırlamalıdır, bu bilgi sadece maçla ilgili duruma ait olabilir.

Oyuncuya ‘berabere teklif et’, ‘beraberliği kabul et’ veya ‘terk et’ diyebilir. Örneğin, oyuncu kaptana beraberlik teklifi durumunda ne yapacağını sorarsa, kaptan ‘kabul’ veya ‘devam’ diyebilir veya kararı oyuncuya bırakabilir.

Oyun sürerken takım kaptanı oyuna karışmamalıdır. Oyuncuya tahtadaki konum hakkında bir bilgi vermemeli, başka bir deyişle oyunun seyri hakkında mütalaada bulunmamalıdır. Oyuncular için de aynı yasaklar geçerlidir.

Takım karşılaşmalarında oyuncuların şahsi oyunlarının ötesinde bir takım ruhu mevcutsa da, satranç esasta iki oyuncu arasında geçen bir mücadeledir. Bundan dolayı kendi oyunu hakkındaki son kararı verme hakkı oyuncuda olmalıdır. Takım kaptanının tavsiyesinin oyuncu üzerinde büyük bir ağırlığı olmasına rağmen, oyuncu bu tavsiyeyi kabule zorunlu tutulamaz. Aynı şekilde kaptan da oyuncunun bilgisi ve rızası olmadan, oyuncu yerine hareket edemez.

Kaptan ile oyuncu arasındaki konuşmalar hakemin göreceği şekilde yapılmalıdır ve hakem konuşmaları duymak için ısrar edebilir.

Takım kaptanı oyuncularının FIDE Satranç Kurallarının oyuncuların idaresi ile ilgili 12. Maddesinin metnine ve ruhuna uygun hareket etmelerini sağlama gayretinde olmalıdır. Bilhassa takım şampiyonaları en üst seviyede sportmenlik ruhuyla idare edilmelidir.

V. OYUNCULARIN İDARESİ

1. Oyunların sonuçlarının önceden ayarlandığı açıksa organizasyon ceza uygulayabilir.

2. Yarışma tüzüğünde farklı değilse, üç defa hükmen oyun kaybeden (oyunların başlamasından itibaren bir saat içinde gelmediği için) oyuncu yarışmadan çıkartılır.

3. Bir oyuncunun kayıp bir oyuna devam etmek istemeyip terk etmeden ve hakeme bildirmeden çekip gitmesi kabalıktır. Hakemin takdirine göre sportmenlik dışı davranışından dolayı cezalandırılabilir.

4. Bir oyuncu oynadığı Berger turnuvadan çekilir veya atılırsa:

- Eğer oyuncu oyunların yarısından azını tamamlamış ve turnuvadan ayrılmışsa, puanları çizelgede kalır (rating ve arşiv için) fakat aldığı puanlar ve ondan alınan puanlar sıralamaya dahil edilmez. Oynamadığı oyunlar için çizelgede ona ait hanelere (-) işareti ve rakiplerinin karşılık gelen hanelerine (+) işareti konur. Her iki oyuncu da yoksa, her ikisine de (-) konur.

- Eğer oyuncu oyunların en az yarısını tamamlamışsa, puanları çizelgede kalır ve sıralamaya girer. Oynanmayan oyunlar yukarıda açıklandığı gibi gösterilir.

5. Eğer bir oyuncu İsviçre Sistemi bir turnuvadan ayrılırsa, puanları ve ondan alınan puanlar çizelgede kalır ve sıralamaya girer. Sadece oynanan oyunlar rating hesaplarına girer.

6. Madde 5.4 ve 5.5 takım turnuvalarında da aynen uygulanır; oynanmayan maçlar ve oyunlar da aynı şekilde gösterilir.

7. Bir oyuncu Satranç Kurallarının izin verdiği şekilde hakemle ve rakibiyle veya takım turnuvalarında Madde 4’te açıklandığı gibi takım kaptanıyla konuşabilir.

8. Oyuncuların tavırlarıyla ilgili şikayetler hakeme yapılmalıdır. Oyuncu rakibine hitaben şikayette bulunamaz.

VI. BAŞHAKEM ve GÖREVLERİ

1. Dünya çapındaki bir FIDE yarışmasının başhakemi FIDE Başkanı tarafından, kıta çapındakilerin ise Kıta Başkanı tarafından atanır. Bu atamalar turnuvanın idarecisine danışılarak yapılır. Atanan başhakem uluslararası hakem unvanına sahip ve FIDE yarışmaları, FIDE resmi dilleri ve ilgili FIDE yönetmelikleri üzerinde yeterli bilgi ve tecrübeye sahip olacaktır. FIDE ve/veya Organizasyon Komitesi diğer hakem atamalarını da yapabilir.

Başhakemin görevleri Satranç Kuralları, yarışma tüzüğü ve diğer FIDE kurallarında tarif edilmiştir. Turnuva sırasında her turun kaydını tutmak, yarışmanın düzgün seyrini gözetmek, oyun sahasında düzeni ve oyun sırasında oyuncuların rahatını temin etmek ve turnuvanın teknik kadrosunun işlerini gözetmekle yükümlüdür.

Yarışma başlamadan önce yönetimle anlaşarak ek düzenlemeler yapabilir.

Yarışma başlamadan önce oyun şartlarını kontrol etmeli, organizasyondan gerekli ekipmanı temin etmeli ve yeterli sayıda yardımcı hakem ve yan kadrosununun ayarlanmasını sağlamalıdır.

Oyun sahasını, ışıklandırmayı, ısıtmayı, havalandırmayı ve diğer şartları kontrol etmelidir. Şartların FIDE yönetmeliklerine uygun olup olmadığı başhakemin son kararına kalmıştır.

2. Kura çekiminin FIDE kurallarına bütünüyle uygun olarak, organizasyonun bildirdiği tarih ve saatte yapılmasını sağlamalıdır.

3. Aynı federasyondan gelen oyuncuların son üç tur oynamaması gibi özel durumlara dikkat edecek ve kura çekimini buna göre düzenleyecektir. (bkz. Madde 2.4)

4. Tüzükte yer alıyorsa, İtiraz Kurulunun birinci turdan önce seçilmesini temin edecektir, bu genellikle kura çekiminde yapılır.

5. Yarışmanın sonunda Başhakem FIDE’nin ilgili makamlarına ve düzenleyen federasyona yarışmanın seyri hakkında gerekirse belgeleriyle birlikte yazılı bir rapor verir. Aynı zamanda düzenleyen federasyona turnuva çizelgesi ve rating raporları için diğer gerekli bilgileri iletir. Büyük çaplı İsviçre Sistemi turnuvalarda kendisine rating hesaplamaları için verileri hazırlayacak bir yardımcı verilmelidir.

VII. CEZALAR, İTİRAZLAR

1. Bir anlaşmazlık olduğunda başhakem bunu karşılıklı rıza ile çözmek için gerekli bütün çabayı göstermelidir. Eğer bu çabalar sonuç getirmezse ve kurallarda veya tüzükte bununla ilgili açıkça belirtilen bir ceza yoksa, hakemin kural ihlallerini cezalandırmaya, disiplini sağlamaya ve zarar gören tarafa başka çözümler önermeye tasarrufu bulunmaktadır.

2. İtiraz Kurulu birinci turun başlamasından önce atanır veya seçilir. Bir başkan, iki üye ve iki de yedek üyeden oluşur. Eğer mümkünse başkan, üyeler ve yedekler farklı federasyonlardan olmalıdır. Yarışmanın herhangi bir hakemi yer alamaz.

3. Başkan veya üyelerden biri incelenen itirazla şahsi bir ilgileri varsa, çekilmeli ve yerine bir yedek üye geçmelidir.

4. Bir oyuncu başhakem veya yardımcılarının kararına ancak yazılı olarak ve belirtilen süre içinde itiraz edebilir. İtiraz Kurulunun kararları nihaidir.

VIII. SİGARA YASAĞI

1. Yarışma sırasında oyun salonunda sigara vb. maddeler içilemez. Bu kural orada bulunan herkes (oyuncular, görevliler, basın temsilcileri, seyirciler) için geçerlidir.

2. Turnuva organizatörleri, oyuncular ve görevliler için oyun salonunun dışında sigara içilebilen bir alan temin ederler. Bu alan oyun salonundan rahatça görülebilmelidir. Eğer turnuvanın yapıldığı yere ait mevzuat kapalı alanın tümü için yasak koyuyorsa, oyuncuların ve görevlilerin dışarı kolayca çıkabilmeleri sağlanmalıdır.

IX. TV HAKLARI, FİLM ve FOTOĞRAF ÇEKME

1. Video ve film hakları da dahil, TV hakları organizatöre aittir. Fakat FIDE organizatörle anlaşırken organizasyon, oyuncular ve FIDE’nin alacağı payları içeren bir anlaşma ortaya koyar.

2. Televizyon kameraları salona ancak sessiz ve göze batmadan çalışmaları şartıyla, organizatörlerin onayıyla alınır. Işıksız video kameraları, oyunlar devam ederken seyirci kısmında kullanılabilir. Başhakem, oyuncuların TV, video ve kameralar tarafından rahatsız edilmemesini temin etmelidir.

3. Sadece akredite muhabirler, organizatörün açık onayıyla oyun salonunda fotoğraf çekebilirler. Başhakem, farklı bir karar vermediği sürece bu izin ilk tur için ilk 10 dakika ve diğer turlarda 5 dakika için geçerlidir.

ÇEŞİTLİ HÜKÜMLER

FIDE yarışmasının organizatör ve hakemleri aynı zamanda ‘Üst Seviye Turnuvaların Organizasyonu’ kurallarını da dikkate almalıdırlar.

EK

1998 Genel Kurulunda onaylanmıştır

1. Oynanmamış Oyunlar

Oynanmamış oyunların sıralamayı etkilemesini önlemek için bu oyunlar aşağıdaki gibi değerlendirilecektir:

- Sonucu ne olursa olsun, oynanmamış bir oyun eşitlik bozmada oyuncunun kendisi için berabere bitmiş gibi sayılacaktır.

- Bu uygulama Kademeli Sistem (progressive) ve Koya Sistem için geçerli değildir. Bu sistemler sadece sonuca bakar

2. Çok Kullanılan Eşitlik Bozma Sistemleri

Bütün sistemlerde eşit oyuncular, söz konusu eşitlik bozmaya göre yukarıdan aşağıya doğru sıralanırlar. Aşağıda verilen sistemler arasında herhangi bir öncelik bulunmamaktadır.

2.1. Oyuncunun Kendi Puanını Sayan Sistemler

2.1.1. Kademeli Sistem

Her tur sonunda oyuncunun puanı bellidir. Bu puanlar toplanarak Kademeli Puan Toplamı bulunur.

2.1.1.1. Eksiltilmiş Kademeli Sistem

Birinci turdan başlayarak, bir veya daha fazla turu dikkate almadan yapılan kademeli toplamdır.

2.1.2. Takım Yarışmalarında Maç Puanları

·                     Kazanılan (masa sayısının yarısından fazla puan alınmış) bir maç için 2 puan.

·                     Berabere (masa sayısının yarısı kadar puan alınmış) bir maç için 1 puan.

·                     Kaybedilmiş (masa sayısının yarısından az puan alınmış) bir maç için 0 puan.

2.1.3. Berger Turnuvalarda Koya Sistemi

%50 veya daha fazla skor yapmış rakiplerden alınan puanların toplamı

2.1.3.1. Genişletilmiş Koya Sistemi

Koya Sistemi %50’den az skor yapmış puan gruplarına doğru adım adım ilerletilir.

2.1.4. Doğrudan Karşılaşma

Eğer eşit olan oyuncular aralarında oynamışsa, bu karşılaşmalardan alınan puanlar toplanır. 

2.1.5. Galibiyet Sayısı

2.2. Rakibin Puanlarını Kullanan Sistemler

2.2.1. Buchholz (Solkoff) Sistemi

1. Buchholz: Oyuncunun rakiplerinin puanlarının toplamıdır.

2. Median Buchholz-1: En yüksek ve en düşük puanlı rakipler hariç tutularak elde edilen toplamdır.

3. Median Buchholz-2: En yüksek ve en düşük puanlı ikişer rakip hariç tutularak elde edilen toplamdır.

4. Buchholz-1 Alttan: Sadece en düşük puanlı rakip hariç tutularak elde edilen toplamdır.

5. Buchholz-2 Alttan: Sadece en düşük puanlı iki rakip hariç tutularak elde edilen toplamdır.

6. Buchholz Buchholzu: Rakiplerin Buchholz puanlarının toplanmasıyla elde edilen toplamdır.

2.2.2. Sonneborn – Berger Sistemi

2.2.2.1. Ferdi turnuvalarda oyuncunun yendiği rakiplerin puanları ile, berabere kaldığı oyuncuların puanlarının yarılarının toplamıdır.

2.2.2.2. Takım turnuvalarında ise, rakip takımların puanları o takımdan alınan puanla çarpılır ve çıkan çarpımlar toplanır.

2.3. Rating Kullanan Sistemler

2.3.1. Rakiplerin Rating Ortalaması

rakiplerin ratingleri toplanır ve rakip sayısına bölünür.

2.3.1.1. Azaltarak Ortalama

En düşük ratingli rakipten başlayarak bir veya daha fazla rakibin ratingi çıkarılarak hesaplanır. 

2.3.2. Turnuva Performans Ratingi

350 puan farkları dikkate alınarak hesaplanır. 

3. Eşitlik Bozma Sistemlerinin Farklı Sistemdeki Turnuvalara Uygulanması

Turnuvalarda kullanılacak eşitlik bozma sistemlerini seçerken turnuvanın eşlendirme sistemi (İsviçre, Berger, Takım vs.) ve turnuvaya katılması beklenen oyuncuların kompozisyonu dikkate alınır. Örneğin oyuncuların ratingsiz olduğu, ratinglerin tutarsız olduğu veya gerçek oyun gücünü yansıtmadığı (Gençler, Yaşlılar turnuvaları gibi) turnuvalarda rating ortalamasını dikkate almak iyi olmaz.

Bir turnuva için yukarıda tarif edilen üç kategoriden sadece birisi kullanılmalıdır. 

Örneğin:

a) Kademeli Sistem +b) Buchholz doğru olmaz

Farklı turnuva tipleri için tavsiye edilen Eşitlik bozma Sistemleri şunlardır:

Bireysel Berger Turnuvaları

-Aralarındaki oyun

-Koya Sistemi

-Sonneborn - Berger

-Galibiyet Sayısı

Takımlar Berger Turnuvaları

-Oyun puanları

-Maç puanları

-Aralarındaki oyun

-Sonneborn – Berger

Bireysel İsviçre Sistemi
(Bütün oyuncuların ratingi yakın ve tutarlı)

-Rakiplerin rating ortalaması

-Turnuva performans ratingi

Bireysel İsviçre Sistemi
(Oyuncuların çoğu ratingli, ratingler uzak ve tutarsız)

- Aralarındaki oyun

- Kademeli sistem

- Buchholz

- Sonneborn -Berger

- Galibiyet sayısı

Bireysel İsviçre Sistemi(Oyuncuların çoğu ratingsiz)

- Aralarındaki oyun

- Buchholz

- Sonneborn -Berger

- Galibiyet sayısı

Takımlar İsviçre Sistemi

- Oyun puanları

- Maç puanları

- Aralarındaki oyun

- Buchholz

- Sonneborn – Berger

NOT Yukarıdaki eşitlik bozma sistemleri sırasıyla verilmemiştir. Sadece o tip bir turnuvada hangi tür eşitlik bozma sistemleri olduğu hakkında fikir vermektedir.